(উপন্যাস)

মুঠ পৃষ্ঠাঃ ৭১০

পংকজ জ্যোতি মহন্তৰ সদ্য প্ৰকাশিত গ্ৰন্থ ‘কুলাংগাৰ’ পঢ়িলোঁ। এখন ব্যতিক্রমী উপন্যাস। দুই দশকৰো অধিক সময়ৰ ঘটনাক্রম, অনেক চৰিত্ৰ আৰু অনেক কাহিনীৰ সমাহাৰ ঘটিছে উপন্যাসখনত। নায়ক অলিন্দৰ দৃষ্টিকোণৰ পৰা আৱৰ্তিত হৈছে গোটেই কাহিনীটো। নিৰ্মোহ আৰু বলিষ্ঠ ভাৱে লেখকে আমাৰ সমাজখনক উদঙাই দিছে। তুলি ধৰিছে অৰ্থনৈতিক, সামাজিক অনগ্রসৰতা, বৌদ্ধিক দীনতা, মানসিক-নৈতিক অৱক্ষয়ৰ ছবিখন; উত্তৰণৰ পথ নলৈ ঘূণে ধৰা তথাকথিত নীতি-নিয়ম, পৰম্পৰাক খামুচি তুচ্ছতাৰ মাজত জীয়াই থকাৰ প্ৰৱণতাৰ ছবিখন। আৰু দুখ লগা কথাটো হ’ল, এই ছবিখন এছোৱা “এৰি অহা সময়ৰ ছবি” বুলি কৈ সান্তনা ল’ব পৰা নাযায়। লেখকৰ ভাষাতে, “নতুন প্ৰজন্ম মাত্ৰেই ধৰ্মান্ধতা, ভণ্ডামি নাথাকিব বুলি মনলৈ আশা অনাটো ভুল”।

লেখকে উত্থাপন কৰিছে লোকমানসত সততে অৱহেলিত হৈ অহা এটা বিষয় : এটা প্ৰজন্মৰ পৰা পৰৱৰ্তী প্ৰজন্মলৈ বাগৰি অহা generational trauma, যাৰ হতাশাত পিষ্ট হ’বলৈ বাধ্য হৈছে অলিন্দৰ দৰে বহুজন। যি বিশৃঙ্খলতাৰ পৰা আমাৰ প্ৰজন্মও সাৰি যোৱা নাই। কিতাপখন পঢ়ি খুব ভাল লাগিল, লগতে অস্থিৰ হৈ পৰিলোঁ। কাফকা (Franz Kafka) ই কৈছিল, “A book must be the axe for the frozen sea within us.” সেই ক্ষেত্রত লেখক সফল হৈছে।

— ডা৹ অন্বেষা ফুকন

ঘৰৰ পৰিৱেশ আৰু পৰিস্থিতিয়ে এটি শিশুৰ মনত কেনেধৰণৰ প্ৰভাৱ পেলাব পাৰে তাৰ কাল্পনিক ৰূপ পঢ়িবলৈ পালো পূৰ্ণাংগ উপন্যাস ‘কুলাংগাৰ’খনত। সমাজৰ বহু কথাই সাঙুৰিব বিচৰা এই উপন্যাসখনে প্ৰশ্ন কৰিবলৈ সহায় কৰিব বৰ্তমানো বৰ্তি থকা এনে অযুক্তিকৰ নীতি-নিয়মক। কাহিনীৰ দৃষ্টিত আটাইতকৈ ভাল লাগিল পৰিৱেশে সলনি কৰি গৈ থকা মূখ্য চৰিত্ৰটি। আৰম্ভণি আৰু সামৰণিৰ মাজত এই চৰিত্ৰটিৰ বহু পাৰ্থক্য থাকিলেও কাহিনীয়ে এনেদৰে ধৰি ৰাখিছে যে পৰিৱৰ্তনবোৰ স্বাভাৱিক যেন লাগে। সমাজৰ লগতে শিক্ষা-ব্যৱস্থাত প্ৰাথমিকৰ পৰা বিশ্ববিদ্যালয় পৰ্যায়লৈ চলি থকা ভিতৰভাগৰ কিছু আভাস দিবলৈও চেষ্টা কৰিছে উপন্যাসখনে। প্ৰশ্ন হয়, কুলাংগাৰৰ কথা সঁচা হ’লে এনে সমাজ আৰু শিক্ষা-ব্যৱস্থাৰ ফলত ভৱিষ্যত প্ৰজন্মৰ পৰা আমি কেনেকৈ ভাল ফলাফল পোৱাৰ আশা কৰিব পাৰোঁ?

— অৰুণাভ গগৈ

পংকজ দাই কিবা এটা পুনৰীক্ষণৰ দায়িত্ব দিম বুলি কোৱাৰ লগে লগে মুঠেও ধাৰণা কৰা নাছিলোঁ যে এখন প্ৰকাণ্ড উপন্যাসৰ কথা কোৱা হৈছে। কাহিনীৰ বিষয়বস্তুৰ লগত মন খাপ খুৱাওঁতে প্ৰথম অধ্যায়ত মোৰ কিছু সময় লাগিল, আৰু বেছি মনোযোগ দি পঢ়িব লগা হ’ল। পাছৰ অধ্যায়বোৰ গতিশীল, ঘটনাবোৰ এটাৰ পাছত এটাকৈ খুব মসৃণভাৱে আগবাঢ়ি গৈছে। কিন্তু প্ৰথম অধ্যায়টো যেন এখন স্থিৰ চিত্ৰ, য’ত পৰিচয় দিয়া হৈছে, আৰু লগতে পৰিৱেশৰ লগত আমাক চিনাকি কৰাই দিয়া হৈছে। লগতে ভাষাও বাকী অধ্যায়কেইটাতকৈ সামান্য বেলেগ।

এইখন চাওঁতে পূৰ্বে কাহানিও নেদেখা-নুশুনা ভালেমান শব্দ পালোঁ। ইয়াৰে কেইটামান শব্দ পাছত অভিধানত আৱিষ্কাৰ কৰি আশ্চৰ্যচকিত হ’লোঁ আৰু মনতে প্ৰশ্নৰ উদয় হ’ল যে আজিলৈকে জীৱনত এইসমূহ শব্দ কিয় শুনা নাছিলোঁ। লগে লগে লেখকৰ চহকী শব্দভাণ্ডাৰৰ উমান পালোঁ। দ্বিতীয়তে আন কিছুমান অচিনাকি শব্দ পালোঁ, যিবোৰ অভিধানতো অস্তিত্বহীন; কিন্তু মাজুলী আৰু নৈপৰীয়া মানুহৰ জীৱনধাৰণৰ লগত ওতপ্ৰোতভাৱে জড়িত। এইধৰণৰ জ্ঞানে মোৰ নিজৰ শব্দৰ ভাণ্ডাৰটোও চহকী কৰি তুলিলে।

মাজুলীৰ সমাজ-সংস্কৃতি, ভকত-বৈষ্ণৱ, আতাৰ লগতে বাকী মানুহৰ জীৱন-প্ৰণালী, দৈনিক জীৱনধাৰা, সংগ্ৰাম প্ৰকাশ পোৱা এইখনেই মই পঢ়া প্ৰথম কিতাপ। একেখন অসমৰে বাসিন্দা হৈও নৈপৰীয়া, বছৰি বানে গৰকা ঠাইৰ জীৱনধাৰণ আৰু আন ঠাইৰ গ্ৰাম্যাঞ্চলৰ জীৱন-ধাৰণ শৈলীত ভালেখিনি পাৰ্থক্য আছে।

শৈশৱৰ পৰা যৌৱনলৈকে জীৱনৰ প্ৰতিটো পদক্ষেপতে আমাৰ প্ৰতিভাবোৰ কেনেদৰে শোষিত হৈ আহে, সেয়া ইমান বিস্তৃতভাৱে ক’তো পঢ়া মনত নপৰে। বিশেষকৈ আমাৰ সমাজখনতে চলি অহা যৌন শোষণৰ ভয়ংকৰ ৰূপটো প্ৰথমবাৰৰ বাবে মোৰ চকুত উন্মোচিত হ’ল।

মোৰ দৃষ্টিত গোটেই উপন্যাসখনৰ শ্ৰেষ্ঠ অধ্যায়টো হ’ল শেষৰ অধ্যায়টো। সাংঘাটিক অধ্যায়! লেখকে যি দক্ষতাৰে শেষৰ চিত্ৰখন নিৰ্মাণ কৰিছে, নিষ্ঠুৰ-নিৰ্মম সমাজখনত কুলাংগাৰ ৰূপে স্বীকৃত হৈ আৰু আপোন মানুহবোৰক হেৰুৱাই মুখ্য চৰিত্ৰই যিধৰণে অতীত-বৰ্তমান সকলোখিনি ফহিয়াই চাইছে; তাৰ অনুপম বৰ্ণনাৰ প্ৰশংসা মোৰ সাধ্যাতীত। যদিও চৰিত্ৰকেইটাৰ অনাংকাক্ষিত পৰিণতিয়ে মন গধুৰ কৰি পেলালে, তথাপি এইটোতে অলিন্দৰ অনুভৱখিনিৰ মাজেৰে সমগ্ৰ উপন্যাসখনৰ সাৰাংশ আছে। উপন্যাসখনে আগবঢ়াব বিচৰা বাৰ্তা আৰু দৰ্শনৰ প্ৰতিফলন ঘটিছে। সামৰণিত মুখ্য চৰিত্ৰৰ কৰুণ পৰিণতিয়ে মনত এক তীব্ৰ বিষাদৰ ভাবো জগাই তুলিলে। ৭১০ পৃষ্ঠা জুৰি উপন্যাসখনৰ সৈতে কঢ়িয়াই ফুৰা সম্ভাৱনা, আশা, সহমৰ্মিতাৰ সৈতে হোৱা বিচ্ছেদৰ শোক স্বাভাৱিক।

— প্ৰিয়াংকুশ ডেকা